Odleżyny – leczenie bolesnych ran

Zazwyczaj pojawiają się jako uboczny skutek chorób obłożnych prowadzących do długotrwałego leżenia, lub długotrwałego pozostawania w pozycji siedzącej. Jednak póki nie dadzą o sobie znać pierwszymi objawami, nie każdy pamięta o zagrożeniu ich wystąpienia. Pod jakimi postaciami występują odleżyny? Jak je leczyć?

Odleżyny – charakterystyka

W definicji medycznej odleżyna to „miejscowa martwica tkanek przylegających do wypukłych części układu kostnego”¹. Powstaje w wyniku zbyt długiego ucisku na naczynia tętnicze i żylne, co skutkuje zaburzeniami krążenia krwi – niedopływania jej do tkanek. Odleżyna, odleżynie nierówna – w pierwszej fazie rozwoju daje o sobie znać bezbolesnym rumieniem, który ostrzega: najwyższy czas na zastosowanie przeciwodleżynowej profilaktyki! W kolejnych objawia się coraz poważniejszymi zmianami w obrębie tkanek i bólem.

Odleżyny w stopniach

Odleżyny kwalifikuję się w 4 stopniach. Co kryję się pod poszczególnymi numerami?

1. Występuje zaczerwienienie skóry bez przerwania jej powłoki. Najczęściej dochodzi do tego w miejscach wyniosłości kości.

2. Następuje częściowa utrata powłoki skórnej do głębokości skóry właściwej. Występują płytkie owrzodzenia z charakterystycznym czerwonym lub różowym zabarwieniem dna rany lub w postaci pęcherza wypełnionego osoczem.

3. Utrata skóry pełnej grubości z widoczną tkanką podskórną. Ziarnina jeśli występuje, to nie jest zbyt zaawansowana i nie utrudnia oceny głębokości ubytku. Mogą pojawić się także drążące tunele.

4. Zmiany dosięgają tkanek położnych najgłębiej, tj. kości, mięśni oraz ścięgien. Często występuje ziarnina i martwica, które mogą całkowicie pokryć dno rany.

Przyczyny powstawania i podejście do leczenia

Odleżyny występują przeważnie u osób starszych, które ze względu na proces starzenia i wiele schorzeń, spędzają długi czas w pozycji leżącej (ich skóra jest gorzej ukrwiona, często skarżą się na zaburzenia krążenia), osób z obrażeniami rdzenia kręgowego oraz przebywających w śpiączce. Powstawaniu zaczerwienień, a w efekcie ran, sprzyja przede wszystkim wielogodzinne pozostawanie w tej samej pozycji. Według badań, przykucie do łóżka lub wózka inwalidzkiego na tydzień zwiększa częstość występowania odleżyn o 28%². Wpływ mają również następujące czynniki: niedostateczna higiena, nierówne posłanie, otyłość lub wychudzenie organizmu, stan psychiczny pacjenta oraz niezdolność trzymania moczu/kału. Ze względu na liczne zależności, odleżyny w leczeniu wymagają całościowego podejścia – należy zadbać nie tylko o prawidłowe opatrzenie zmian i regularną zmianę pozycji (co minimum ok. 2 godziny), lecz również o psychofizyczny stan pacjenta, higienę, odpowiednią dietę oraz dobór materaca (najkorzystniejsze zmiennociśnieniowe lub gąbkowe „jeże”). Im odleżyny głębsze i rozleglejsze, tym trudniej je wyleczyć.

Pomocne w gojeniu

Dlatego tak ważna jest odpowiednia ochrona skóry osoby leżącej – zwłaszcza w miejscach częstego występowania odleżyn: w okolicach kości krzyżowej, pośladków, na piętach i kostkach. Newralgiczne punkty warto odpowiednio zabezpieczać, w czym mogą być pomocne hydrokoloidowe opatrunki. Utrzymują w ranie wilgotne, sprzyjające gojeniu środowisko, a także blokują przedostające się z zewnątrz bakterie i drobnoustroje. Opatrunki na odleżyny również przeciwdziałają i pomagają w leczeniu, zapobiegając m.in. maceracji (przewodnieniu) skóry dzięki absorpcji nadmiaru wilgoci. Nowoczesne opatrunki piankowe są bezpieczne, wodoodporne, antyalergiczne i trwałe – można je zmieniać nawet co 3 dni – po konsultacji z lekarzem lub pielęgniarką. Opatrunek należy dobrać do stopnia, rozległości oraz poziomu wysięku rany. Warto również zwrócić uwagę, które z opatrunków specjalistycznych są w danej sytuacji refundowane.

1 B. Rewerska, G. Sianos, J. Kowalik, Z. Kopański, A. Skura-Madziała, W. Ptak Patofizjologia, profilaktyka i leczenie odleżyn
[w:] Journal of Public Health, Nursing and Medical Rescue, nr 2/2011, s. 14-19
2 Maria Kolomecka Odleżyny – przyczyny, zapobieganie, leczenie, Pracownia Gerontologii UM
[w:] http://www.umed.pl/geriatria, dostęp: 07.03.2015 r.