Odleżyny

Odleżyny to uszkodzenie skóry i tkanek pod nią występujących, spowodowane przez ucisk, ścinanie, tarcie albo kombinacje wszystkich tych czynników. To pryzpadłość osób trwale unieruchomionych, obłożnie chorych. Zaniedbane odleżyny mogą prowadzić do groźnych powikłań.

Przyczyny powstawania odleżyn:

• długotrwały ucisk
• tarcie

Miejsca narażone na powstanie odleżyn:

• okolica krzyżowa
• pięty
• pośladki w okolicy guzów kulszowych
• kostki
• kolana
• łokcie
• wszystkie powierzchnie ciała narażone na stały, długotrwały kontakt z podłożem

Odpowiednia higiena to podstawa sprawnej opieki nad osobami obłożnie chorymi. Właściwe zabiegi sanitarne i pielęgnacyjne poprawiają samopoczucie i kondycję (również psychiczną) pacjenta. Co najistotniejsze – pomagają skutecznie zapobiegać infekcjom skóry i tworzeniu się bolesnych odleżyn lub ich rozwojowi.

Odpowiednia higiena to podstawa sprawnej opieki nad osobami obłożnie chorymi. Właściwe zabiegi sanitarne i pielęgnacyjne poprawiają samopoczucie i kondycję (również psychiczną) pacjenta. Co najistotniejsze – pomagają skutecznie zapobiegać infekcjom skóry i tworzeniu się bolesnych odleżyn lub ich rozwojowi.

Należy codziennie dokładnie myć chorego. Do kąpieli najlepiej stosować mydeł o pH 5,5, które nie zaburzają naturalnego odczynu skóry, a także zapobiegają jej podrażnieniu (1). Ważne, by starannie osuszyć ciało po myciu, zwłaszcza wszystkie jego fałdki i „załamania” – wilgoć prowadzi do powstawania maceracji (rozpulchniania) skóry, a w konsekwencji do odleżyn. Czyste i wytarte ciało trzeba odpowiednio natłuścić – np. przy pomocy oliwki. Bardzo suchej skórze ulgę przyniesie krem propolisowy. Powinno się też zabezpieczyć partie ciała, które są najczęściej uciskane i mają styczność z podłożem. Można posmarować je maścią nagietkową albo lanolinową (2). Nie wolno łączyć preparatów natłuszczających z talkiem bądź pudrem, ponieważ utworzą twardą powłokę, która podrażni skórę. Między kąpielami warto stosować opatrunki, które pomagają uniknąć odleżyn lub efektywnie hamują ich rozwój. Skuteczną zaporę dla drobnoustrojów i bakterii stanowią hydrokoloidy (3) (np. Granuflex). Dzięki nim zniszczone komórki szybciej ulegają regeneracji, a zmiana skórna prędzej się goi. Przyczynia się do tego wilgotne środowisko, jakie utrzymują w ranie, jednocześnie nie przepuszczając wilgoci z zewnątrz (są wodoodporne).

Pielęgniarka środowiskowa podczas wizyty domowej zwykle szkoli opiekunów, w jaki sposób postępować w czasie codziennej toalety. Pokazuje metody postępowania, dzięki którym chory odczuje jak najmniejszy dyskomfort czy dolegliwości bólowe. Należy także uważać, by nie nadwyrężyć własnego kręgosłupa, dźwigając albo przekładając pacjenta na łóżku. W dzień warto ciało obłożnie chorego przemywać mokrymi chusteczkami z lanoliną lub wyciągiem z rumianku – również wtedy, gdy nie cierpi z powodu odparzeń. Tym zaś też sprzyja niedostateczne osuszenie skóry. Odparzenia najczęściej występują w okolicach pachwin i między pośladkami. Wilgoć w szczelinach i fałdkach skóry skutkuje zaczerwienieniem, uczuciem świądu lub pieczenia, a nieraz także bólu. Dolegliwości pomaga uniknąć odpowiednia bielizna, najlepiej bawełniana oraz piżama bądź koszula nocna – cienka i przewiewna (by ciało jak najmniej się pociło). Przypadłość złagodzą napary z rumianku (trzeba przemywać nimi zaczerwienione partie skóry) (4).

Niebezpieczną wilgotność pomagają zlikwidować specjalne preparaty wysuszające, np. zasypki albo kremy antyodparzeniowe. W ich składzie znajduje się na ogół tlenek cynku, który wykazuje właściwości przeciwbakteryjne.

Chorym obłożnie często zdarza się nietrzymanie moczu czy kału, więc trzeba zadbać o nieprzemakalną podkładkę pod materac w postaci np. jednorazowego prześcieradła, które łatwo wymienić. Można stosować też podkłady wielokrotnego użytku z tzw. gumowanej flaneli (pierze się je w pralce).

Zabiegi higieniczne pozwalają pacjentowi uniknąć wielu kłopotów zdrowotnych, ale najważniejsze, że utrzymują go również w dobrej kondycji psychicznej – warunek niezwykle istotny w terapii przewlekle chorych.

1. Samodzielny Publiczny Zespół Opieki Zdrowotnej w Świdnicy, http://www.szpital.swidnica.pl/files/aktualnosci_2013/odlezyny_porady_dla_pacjenta_2013.pdf, s. 5, dostęp: 29.05.2015

2. Samodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Chirurgii Urazowej im. dr Janusza Daaba w Piekarach Śląskich,, http://www.urazowka.piekary.pl/odlezyny.pdf, s. 4-5, dostęp: 29.05.2015

3. Szpital Wojewódziki im. Jana Pawła II w Zamościu (Oddział Neurologiczny),, http://www.szpital.zam.pl/dokumenty/Informator_odlezyny.pdf, s. 10-12, dostęp: 29.05.2015

4. Samodzielny Publiczny Zespół Opieki Zdrowotnej w Świdnicy, jw.