Odleżyny

Odleżyny to uszkodzenie skóry i tkanek pod nią występujących, spowodowane przez ucisk, ścinanie, tarcie albo kombinacje wszystkich tych czynników. To pryzpadłość osób trwale unieruchomionych, obłożnie chorych. Zaniedbane odleżyny mogą prowadzić do groźnych powikłań.

Przyczyny powstawania odleżyn:

długotrwały ucisk
tarcie

Miejsca narażone na powstanie odleżyn:

okolica krzyżowa
pięty
pośladki w okolicy guzów kulszowych
kostki
kolana
łokcie
wszystkie powierzchnie ciała narażone na stały, długotrwały kontakt z podłożem

Pacjenci, unieruchomieni przez chorobę na dłużej w łóżku, bardzo często cierpią z powodu odleżyn, które sprawiają wiele bólu.

Pacjenci, unieruchomieni przez chorobę na dłużej w łóżku, bardzo często cierpią z powodu odleżyn, które sprawiają wiele bólu. Co gorsza, mogą prowadzić do groźnych infekcji – uszkodzone tkanki nie stanowią ochrony przed drobnoustrojami i bakteriami z zewnątrz. Dlatego najlepiej szybko i skutecznie im zapobiegać, stosując odpowiednie zabiegi pielęgnacyjne.

Odleżyny tworzą się już po upływie kilku godzin ucisku na ciało, a ich pierwszym objawem jest zaczerwienienie skóry. Jeśli opiekun naciśnie palcem ciało chorego w tym miejscu, a czerwony kolor nadal się utrzymuje, zyskuje pewność, że to niepokojący sygnał. W początkowych stadiach odleżyny nietrudno leczyć i pielęgnować. Najważniejsze, by nie dopuścić do ich rozwoju i pogłębienia. Owrzodzenia głębokie, którym niejednokrotnie towarzyszą zakażenia, niełatwo poddają się terapii (1).

Żeby zapobiec postępowaniu zmian skórnych, należy pilnować, by chory jak najczęściej zmieniał ułożenie (co 2 godziny lub częściej). Jeśli jest w stanie – może wykonać tę czynność samodzielnie, jeśli nie – przy pomocy opiekuna. Z pewnością ulgę przyniesie mu też oklepywanie ciała dłonią i masaże, jednak spokojne, bo mocny ucisk czy silne rozcieranie ciała nie tylko wzmogą dolegliwości bólowe, lecz nieraz prowadzą do zaburzeń krążenia krwi. Pomocne bywają specjalistyczne opatrunki, które łagodzą ból i nie dopuszczają do powstania zakażeń. Opatrunki piankowe (np. Aquacel Foam i Aquacel Ag Foam) znacznie skracają procesy gojenia ran, ponieważ pozwalają utrzymać w ich okolicy odpowiednią wilgotność. Oprócz tego są bezpieczne i przyjazne dla skóry – nie wywołują reakcji alergicznych, a w wersji przylepnej wykazują właściwości wodoodporne.

Zarówno pacjentowi, jak i opiekunowi bardzo pomoże w codziennej pielęgnacji łóżko rehabilitacyjne z materacem przeciwodleżynowym (2). Trudno sobie wyobrazić, że chory spędza w nim ponad 700 godzin w miesiącu. Stosuje się m.in. materace zmiennociśnieniowe, zaopatrzone w komory napełniane powietrzem. Wtłoczenie w nie większej lub mniejszej ilości powietrza pozwala regulować i zmieniać ucisk na miejsca ciała chorego, które przywierają do podłoża. Profesjonalny sprzęt można nabyć w sklepach z artykułami rehabilitacyjnymi. Istnieją również specjalne wypożyczalnie (np. przy niektórych szpitalach specjalistycznych i hospicjach), które udostępniają łóżka i inne urządzenia w rozsądnych cenach (ok. 100 – 150 zł miesięcznie za łóżko). Warto również zasięgnąć informacji nt. dofinansowania z NFZ na zakup profesjonalnego sprzętu (wniosek wystawia lekarz, który ma kontrakt z NFZ) albo z Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie (zwykle dotyczy najdroższych urządzeń).

Ważny jest nie tylko rodzaj łóżka, ale też sposób jego ustawienia w pomieszczeniu. Musi zostać tak ulokowane, by opiekun mógł podejść do chorego z każdej strony i swobodnie wykonywać zabiegi pielęgnacyjne. Należy stosować bardzo miękką i delikatną dla skóry pościel, prześcieradło zaś trzeba mocno naciągnąć, żeby utworzyć absolutnie gładką powierzchnię. Nie wolno zapominać, że nawet najmniejsze zagniecenie czy okruszek może przyczynić się do późniejszych cierpień pacjenta (3).

Trzeba dopilnować, żeby pokój chorego był zawsze dobrze przewietrzony. Należy dbać o jego codzienną higienę, kąpiele i częstą zmianę bielizny (4). Kondycję pacjenta poprawią także systematyczne, bierne ćwiczenia kończyn. Zaangażowanie i ofiarność opiekuna stanowią największe wsparcie dla chorego – nic go nie zastąpi.

1. Szpital Wojewódziki im. Jana Pawła II w Zamościu (Oddział Neurologiczny), http://www.szpital.zam.pl/dokumenty/Informator_odlezyny.pdf, dostęp: 29.05.2015
2. Samodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Chirurgii Urazowej im. dr Janusza Daaba w Piekarach Śląskich, http://www.urazowka.piekary.pl/odlezyny.pdf, s. 5, dostęp: 29.05.2015
3. Samodzielny Publiczny Zespół Opieki Zdrowotnej w Świdnicy, http://www.szpital.swidnica.pl/files/aktualnosci_2013/odlezyny_porady_dla_pacjenta_2013.pdf, s. 5, dostęp: 29.05.2015
4. Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, http://www.pfron.org.pl/ebi/poprzednie-wydania/numer-22013-profilaktyk/212,Wspolczesne-sposoby-leczenia-odlezyn.html, dostęp: 29.05.2015

POWRÓT