Odleżyny

Odleżyny to uszkodzenie skóry i tkanek pod nią występujących, spowodowane przez ucisk, ścinanie, tarcie albo kombinacje wszystkich tych czynników. To pryzpadłość osób trwale unieruchomionych, obłożnie chorych. Zaniedbane odleżyny mogą prowadzić do groźnych powikłań.

Przyczyny powstawania odleżyn:

• długotrwały ucisk
• tarcie

Miejsca narażone na powstanie odleżyn:

• okolica krzyżowa
• pięty
• pośladki w okolicy guzów kulszowych
• kostki
• kolana
• łokcie
• wszystkie powierzchnie ciała narażone na stały, długotrwały kontakt z podłożem

Odleżyny powstają pod wpływem otrzymującego się nacisku na skórę albo tarcia. Ponieważ dopływ krwi w te obszary ulega poważnemu zaburzeniu, tkanki stają się niedożywione, niedotlenione i zaczynają obumierać. Rany tworzą się najczęściej w miejscach, które są narażone na długotrwałe stykanie się z twardą powierzchnią łóżka rehabilitacyjnego lub wózka dla osób niepełnosprawnych.

Odleżyny powstają pod wpływem otrzymującego się nacisku na skórę albo tarcia. Ponieważ dopływ krwi w te obszary ulega poważnemu zaburzeniu, tkanki stają się niedożywione, niedotlenione i zaczynają obumierać. Rany tworzą się najczęściej w miejscach, które są narażone na długotrwałe stykanie się z twardą powierzchnią łóżka rehabilitacyjnego lub wózka dla osób niepełnosprawnych. U obłożnie chorych odleżyny mogą tworzyć się m.in. w pobliżu kości krzyżowej i ogonowej, bioder, pośladków, a nawet na uszach (1).

Zabiegi pielęgnacyjne skóry pacjentów, których choroba przykuła do łóżka, chronią przed odleżynami lub zatrzymują je w początkowych stadiach i nie pozwalają rozwinąć się bolesnym owrzodzeniom. Zaawansowane rany trudno poddają się terapii (2). W pierwszym okresie wyjątkowo skuteczne są preparaty hydrokoloidowe: żele i opatrunki (np. Granuflex), które tworzą wokół zmiany skórnej odpowiednie, wilgotne środowisko. Dzięki nim strup tworzy się wolniej, a nabłonek może szybciej napełzać na uszkodzoną warstwę skóry. Nie dopuszczają do wnikania drobnoustrojów i bakterii w głąb rany, broniąc ją przed zakażeniem. Choremu przynoszą też ulgę w bólu. Obszary szczególnie narażone na odleżyny można delikatnie oklepywać dłonią zwiniętą w „daszek”, pomagają również maść nagietkowa, oliwki dla niemowląt oraz balsamy (3).

O skórę pacjenta trzeba zadbać również podczas codziennej toalety. Najlepiej używać mydeł o pH 5,5, które nie powodują dodatkowych podrażnień ciała. W czasie mycia warto dokładnie obserwować i sprawdzać ciało chorego. Szczególną uwagę należy zwrócić na pojawienie się zaczerwienień lub wyczuwalne pod palcami zgrubienia i grudki. Być może w tych obszarach rozwija się odleżyna albo odparzenie. Dlatego powinno się dokładne osuszać skórę po zakończeniu toalety, zwłaszcza w fałdach i trudniej dostępnych miejscach. Odparzenia najczęściej można zauważyć w okolicach pachwin i pośladków. Towarzyszące im pieczenie, swędzenie i ból łagodzi przemywanie naparem z rumianku Pomagają też zasypki i kremy dedykowane specjalnie na odparzenia (4). W aptekach i sklepach medycznych dostępne są całe linie produktów przeznaczone dla osób obłożnie chorych, z problemem nietrzymania moczu i stolca. W skład tych serii wchodzą specjalne pianki do mycia okolic zabrudzonych wydalinami, żele i płyny do kąpieli, oliwki i balsamy do ciała, a także kremy ochronne.

O skórę osób unieruchomionych pomagają zadbać również dermokosmetyki. W ich składzie na ogół nie ma środków, które mogłyby podrażnić ciało lub wywołać reakcję alergiczną – brak w nich barwników czy substancji zapachowych. Zwykle do ich wytwarzania stosuje się tzw. wodę termalną, która ma właściwości przeciwzapalne i jest bogata w oligoelementy, czyli cynk, żelazo, miedź i mangan.

Do pielęgnacji obłożnie chorych nadają się również kosmetyki przeznaczone dla niemowląt bądź osób ze skłonnościami do alergii. Chociaz należy pamiętać, ze skóra niemowląt różni się od skóry osoby starszej. Nie zawierają substancji drażniących, działają delikatnie i doskonale nawilżają przesuszoną skórę. Sucha skóra zaś to kolejny problem, z którym borykają się unieruchomieni pacjenci i ich opiekunowie. Przyczyniają się do tego stanu niektóre leki, choć najczęściej największe znaczenie ma powietrze w domu – warto dbać o odpowiedni stopień jego wilgotności, zwłaszcza w pomieszczeniach, w których przebywa chory.

Higiena i odpowiednie zabiegi pielęgnacyjne skóry pomogą utrzymać leżącego pacjenta w dobrej kondycji, pozwolą uniknąć dodatkowych schorzeń, a opiekunowi nie przysporzą kolejnych kłopotów.

1. Stowarzyszenie Centrum Niezależnego Życia i Aktywnej Rehabilitacji, http://cnz-rehabilitacja.pl/static/download/WYKŁAD-ODLEŻYNY.pdf, s.8, dostęp: 1.06.2015
2. Wojciech Noszczyk, Chirurgia repetytorium, PZWL, Warszawa 2009, s. 271-282
3. Czytelnia Medyczna, http://www.czytelniamedyczna.pl/1311,profilaktyka-i-sposoby-leczenia-odlezyn-przy-zastosowaniu-kolorowego-systemu-kla.html, dostęp: 1.06.2015
4. Jw.