Odleżyny

Odleżyny to uszkodzenie skóry i tkanek pod nią występujących, spowodowane przez ucisk, ścinanie, tarcie albo kombinacje wszystkich tych czynników. To pryzpadłość osób trwale unieruchomionych, obłożnie chorych. Zaniedbane odleżyny mogą prowadzić do groźnych powikłań.

Przyczyny powstawania odleżyn:

• długotrwały ucisk
• tarcie

Miejsca narażone na powstanie odleżyn:

• okolica krzyżowa
• pięty
• pośladki w okolicy guzów kulszowych
• kostki
• kolana
• łokcie
• wszystkie powierzchnie ciała narażone na stały, długotrwały kontakt z podłożem

Odleżyny to rany, które doskwierają osobom zmuszonym do długotrwałego leżenia lub siedzenia (wózek inwalidzki). Stanowią efekt ucisku na skórę i tkanki podskórne w miejscu, gdzie ciało przylega do podłoża (1). Wynikiem jest utrzymujące się w czasie niedotlenienie tkanek, które prowadzi do ich martwicy (2).

Odleżyny to rany, które doskwierają osobom zmuszonym do długotrwałego leżenia lub siedzenia (wózek inwalidzki). Stanowią efekt ucisku na skórę i tkanki podskórne w miejscu, gdzie ciało przylega do podłoża (1). Wynikiem jest utrzymujące się w czasie niedotlenienie tkanek, które prowadzi do ich martwicy (2).

Nie wolno zapominać, jak istotna w terapii odleżyn jest  ich profilaktyka – gdy już rozwiną się zaawansowane rany, leczenie bywa procesem trudnym i bolesnym. Dlatego trzeba skórę pacjenta nieustannie i wnikliwie obserwować – przy włączonym, ostrym świetle lub bardzo jasnym dziennym, które pozwala dostrzec pierwsze zaczerwienienia (3). Czasem to nie wystarczy, więc warto również dotykiem wyczuwać wszelkie zgrubienia. Dzięki temu można jeszcze w tzw. stadium naskórkowym skutecznie zapobiegać tworzeniu się rozwiniętych owrzodzeń.

Pozycję ułożenia pacjenta trzeba zmieniać co najmniej, co 2 godziny . Lepiej nie stosować zbyt często pozycji leżenia na boku, ponieważ miejsca styku kości udowej i miednicy są wyjątkowo wrażliwe, przez co łatwo tworzą się tam odleżyny (podobnie jak okolice kości krzyżowej i ogonowej). Do podstaw pielęgnacji obłożnie chorego należy dbałość o jego higienę, czyli częsta zmiana bielizny i pościeli oraz wietrzenie pomieszczeń, w których przebywa osoba z porażeniami. Nie wolno zapominać o codziennym ruchu pacjenta, zwłaszcza w postaci ćwiczeń biernych. Wykonuje je opiekun, zginając w odpowiedni sposób kończyny chorego, przez co jego kolana, biodra i nogi są rozruszane i zmniejsza się zagrożenie przykurczami. Pacjentowi pomogą również delikatne  masaże oraz oklepywanie skóry, szczególnie w okolicach ucisku. Dłoń trzeba zwinąć w „łódkę” i lekko, ale energicznie uderzać nią ciało. Czynność ta znacznie poprawia krążenie krwi.

Specjalistyczneopatrunki potrafią efektywnie wspierać profilaktykę ran odleżynowych (4). Pomocne są m.in. hydrokoloidy (np. Granuflex), które zapobiegają niebezpiecznemu rozwojowi owrzodzeń i chronią powierzchowną ranę przed wnikaniem drobnoustrojów i bakterii (czyli przeciwdziałają infekcjom). Dzięki nim regeneracja uszkodzonych tkanek przebiega znacznie sprawniej – pozwalają utrzymać w odleżynie wilgotne środowisko. W ten sposób hamują proces formowania się strupa, więc nowy nabłonek szybciej może pokryć skórę w miejscu uszkodzeń (5). Hydrokoloidy skutecznie zmniejszają dolegliwości bólowe i zabezpieczają przed rozwojem dalszych stadiów odleżyny.

W kolejnych etapach rozwoju odleżyn stosuje się np. opatrunki hydrowłókniste. Wchłaniają wydzielinę z owrzodzenia,  oraz wiążą zawarte w niej szkodliwe i groźne dla uszkodzonych komórek substancje. Rana zostaje zabezpieczona przed zakażeniem z zewnątrz. Są wyjątkowo mocne i wytrzymałe. O ile lekarz nie zaleci inaczej – można je zmieniać nawet co 3 do 7 dni. Stykając się z wydzieliną żelują, co nie tylko pozwala zachować w miejscu uszkodzenia odpowiedni stopień wilgotności, ale też zmienić opatrunek w sposób bezbolesny i stosunkowo komfortowy dla chorego.

Gdy wystąpi martwica skóry, zwykle konieczne jest zaopatrzenie odleżyny metodą chirurgiczną. Dlatego należy starać się unikać rozwoju ran przez skuteczną profilaktykę i wykrycie ich w jak najwcześniejszym stadium. Na rynku istnieje wiele, wspierających te procesy, skutecznych, profesjonalnych i nowoczesnych preparatów czy opatrunków. Dzięki temu choremu zostanie oszczędzone wiele cierpienia, a opiekunowi – zmartwień.

1. Wojciech Noszczyk: Chirurgia repetytorium. Warszawa: PZWL, 2009, s. 274
2. Szpital Wojewódziki im. Jana Pawła II w Zamościu (Oddział Neurologiczny), http://www.szpital.zam.pl/dokumenty/Informator_odlezyny.pdf, dostęp: 29.05.2015
3. Czytelnia Medyczna, http://www.czytelniamedyczna.pl/1311,profilaktyka-i-sposoby-leczenia-odlezyn-przy-zastosowaniu-kolorowego-systemu-kla.html#, dostęp: 29.05.2015
4. Szpital Szpital Wojewódziki im. Jana Pawła II w Zamościu (Oddział Neurologiczny), jw.
5. Czytelnia Medyczna, jw.